KAKO CISTE U VILICI MOGU DA DOVEDU DO OPASNIH STOMATOLOŠKIH PROBLEMA
Ciste u vilici su šupljine u tkivu ispunjene cističnom tečnošću i obložene epitelnim omotačem. Mogu biti lokalizovane u mekim i koštanim tkivima. Često rastu potpuno bezbolno, a ukoliko se ne leče adekvatno, mogu da dovedu do gubitka zuba, patološkog preloma vilica, a u najgorem slučaju i pojave tumora. Zbog toga je važno da znate koji su simptomi ciste, ali i da odaberete maksilofacijalnog hirurga koji će moći da ih adektvatno leči.
Kako nastaju ciste u vilici?
Ciste u vilici se po poreklu mogu podeliti na one nastale kao posledica zapaljenja i one koje nastaju kao posledica poremećaja u razvoju, kao i na one koje imaju veze sa zubima i one koje nastaju nezavisno od zubnog tkiva.
Najčešće se javljaju ciste koje nastaju kao posledica zapaljenja čiji početak nastanka potiče od bakterija koje izazivaju kvar zuba (karijes). Bakterije koje su dovele do nastanka karijesa se šire duž kanala korena zuba i izazivaju zapaljenje zubne pulpe (živca) koji se najčešće manifestuje bolom koji se širi duž jedne ili obe vilice i pacijenti najčešće nisu u mogućnosti da odrede koji ih zub boli. Kada se bakterije prošire u predeo vrha korena zuba dolazi do lokalnog zapaljenja koštanog tkiva oko vrha korena zuba i tada se pacijenti žale na bol zuba na dodir, odnosno na ugriz. Ukoliko organizam nije u mogućnosti da ograniči proces dolazi do širenja infekcije u dalje u kosti i meka tkiva i javljaju se apscesi (gnojna ispunjenja)i flegmone (upala potkožnog vezivnog tkiva).
Ukoliko su odbrambene sposobnosti organizma u mogućnosti da nadvladaju izazivače zapaljenja (bakterije) dolazi do ograničavanja procesa u kosti i nastanka gnojne kese koja se često od strane i pacijenata i stomatologa naziva cistom.
Šta se desi kada se cista u vilici ne leči?
Ukoliko se adekvatno ne leči, gnojna kesa se povećava, u nju prorasta omotač epitelnih ćelija i u jednom trenutku počinje da raste nezavisno od procesa zbog koga je nastala. Relativno često se javljaju i koštane ciste koje se javljaju iz omotača neizraslih zuba (najčešće umnjaka). Ciste rastu bezbolno uništavajući i okolno koštano tkivo toliko da mogu da dovedu do klaćenja i gubitka zuba zbog koga su nastale kao i okolnih zuba.
Takođe, zbog uništavanja okolne kosti može doći i do patološkog preloma vilica. Kod pojedinih cista je moguće je da dođe do pretvaranja dobroćudnih ćelija epitelnog omotača u zloćudne i do nastanka zloćudnog tumora.
Simptomi i lečenje ciste u vilici
Znaci da možda imate cistu na zubu su nelagodnost ili bol prilikom žvakanja, klaćenje zuba ili otok koji se javlja u predelu vrhova korenova zuba. Nekada se infekcija proširi prema desnima u vidu izrasline i vidu kanalića iznad vrha korena zuba (nalik na bubuljicu) kroz koju se povremeno drenira gnoj, a radi se o fistuli. Adekvatna dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, kliničkog pregleda i RTG snimka (najčešće je dovoljan OPT snimaka ponekad je potrebno načiniti i 3D snimak vilice).
Na levoj slici se može videti cista, dok se na desnoj slici vide rezultati nakon hirurškog zahvata maksilofacijalnog hirurga.
Lečenje cista je hirurško. Podrazumeva odstranjivanje cističnog omotača i otklanjanje uzroka nastanka. Ukoliko se radi o zapaljenskoj cisti (od pokvarenog zuba) lečenje podrazumeva i tretman kanala korena zuba i odsecanje vrha korena zuba, poznatiju kao apikotomija, ukoliko je zub moguće sačuvati. Ukoliko nije moguće sačuvati zub on se tokom operacije vadi zajedno sa cističnim omotačem. U gornjoj vilici cista svojim rastom može da izbriše koštanu granicu između gornjoviličnog sinusa i zuba te se u tom slučaju tokom operacije ciste najčešće vrši i operacija a gornjoviličnom sinusu.
U zavisnosti od veličine ciste koje mogu da budu i prečnika od čak 7-8 cm, hirurško lečenje koje se sprovodi može da bude sa pokušajem direktnog zatvaranja defekta uz dodatak veštačke kosti i membrana u cilju očuvanja zapremine kosti ili omogućavanja organizmu da postepeno (delimično) regeneriše nastali koštani defekt.
Direktno zatvaranje defekta i dodataj veštačke kosti kao prednosti ima (ukoliko ne dodje do infekcije rane) kraći period lečenja i očuvanje zapremine kosti što je vrlo bitno za kasniju eventualnu rekonstrukciju zubnim implantima a mana je mogućnost nastanka infekcije operativne rane koja se u tom slučaju rešava konverzijom u otvorenu metodu lečenja tamponiranjem defekta jodoform štrajfnom koji u zavisnosti od veličine ciste može da traje više nedelja.
Veoma bitno je da hirurško lečenje bude sprovedeno adekvatno i da ga obavi stručnjak iz te oblasti, odnosno maksilofacijalni hirurg, s obzirom na to da neotklonjeno zaostalo tkivo cističnog omotača može da dovede do ponovnog nastanka ciste (recidiva). U zavisnosti od veličine i obima hirurškog zahvata operacija cista se može najčešće sprovesti u lokalnoj, a kod većih cista zahteva i opštu anesteziju. Zahvat koji zahtevaju opštu anesteziju obavljamo u specijalističkoj bolnici opšte hirurgije – Global Care Surgery. Konačna dijagnoza se postavlja na osnovu patohistološkog nalaza.
Nakon završetka lečenja sledi stomatološko-protetska rekosntrukcija koja je znatno lakša ako od početka lečenja od strane hirurga postoji orijentacioni plan i vizija o mogućim krajnjim ishodima protetske rekonstrukcije.
